Menu

Steunverlening bij financiële problemen

In alle lagen van de samenleving vind je mensen met geldzorgen. Het kan dan gaan om situaties van armoede, schulden of verlies van betaald werk. Van oudsher heeft de diaconie een taak in het steunen van deze mensen. Hoe kun je dat het beste doen? Hieronder vind je daarvoor enkele praktische handreikingen.

Situaties waarbij diaconale ondersteuning in beeld komt

Er zijn diverse situaties waarin de diaconie kan helpen. Bijvoorbeeld wanneer de dagelijkse levensbehoeften in gevaar zijn, of wanneer mensen hun huur of hypotheek (wonen), zorgkosten en gas, water en licht niet meer kunnen betalen. Wanneer deze zaken niet betaald worden, geeft dit grotere problemen. Naast deze dagelijkse levensbehoeften, kan de diaconie helpen wanneer vanwege een inkomensval een zachte landing gemaakt moet worden. Ook kan de diaconie helpen voorkomen dat mensen dieper wegzakken in armoede en isolement of dat er een stapeling van schulden ontstaat. 

Werken aan een zachte landing

Door werkloosheid of ziekte kan het inkomen soms behoorlijk terugvallen. De diaconie biedt in die situaties geen garantie van een bepaald welvaartsniveau, maar kan wel helpen bij het maken van een zachte landing. Dat betekent concreet dat mensen de tijd krijgen voor het aanpassen en wennen aan een nieuwe levensstijl en welvaartsniveau. Zo kunnen mensen hun uitgavenpatroon aanpassen aan de nieuwe (inkomens)situatie. Dat kan overigens betekenen dat op termijn men toch het huis moet verkopen of de auto moet wegdoen om weer financieel zelfredzaam te kunnen worden.

Let op life-events

Door life-events (denk aan situaties van echtscheiding, overlijden, werkloosheid) kunnen mensen die geen laag inkomen hebben, toch financiële problemen ontwikkelen. Het is dan belangrijk dat er tijdig hulp wordt aangeboden om te voorkomen dat mensen schulden moeten maken. Er kan dan vrij snel een stapeling van schulden ontstaan waarbij de incassokosten fors kunnen oplopen.

Laaggeletterdheid

De samenleving stelt hoge eisen aan de zelfredzaamheid van haar burgers. Laaggeletterdheid is vaak een belemmering om zelfredzaam te zijn en vergroot de kans op armoede sterk. 2,5 miljoen Nederlanders van 16 jaar en ouder hebben grote moeite met lezen, schrijven en/of rekenen. Bijna 100.000 mensen leven in armoede door laaggeletterdheid. Juist deze groep komt niet makkelijk binnen bij de schuldhulpverlening. Zij weten vaak niet op eigen kracht de juiste weg te vinden.

Heb daarom als diaconie aandacht voor de taal- en rekenvaardigheden van de persoon in kwestie. Wanneer blijkt dat iemand moeite heeft met taal en/of rekenen, is het belangrijk om daar rekening mee te houden in de communicatie. Maak het bespreekbaar op het juiste moment en verwijs door naar lokaal lesaanbod. Gebruik eenvoudige taal en richt je op het op orde krijgen van de administratie. 

Feiten en cijfers

  • 2,5 miljoen Nederlanders van 16 jaar en ouder hebben grote moeite met lezen, schrijven en/of rekenen.
  • Mensen die moeite hebben met lezen, schrijven en/of rekenen zijn veel vaker langdurig arm dan niet-laaggeletterden. Armoede en laaggeletterdheid gaan hand in hand.
  • Mensen die moeite hebben met lezen of rekenen zijn oververtegenwoordigd onder de personen met schulden die zich aanmelden bij schuldhulpverlening.
  • Problematische schulden ontstaan vaak doordat de overheid te hoge verwachtingen heeft van de financiële zelfredzaamheid van burgers.
  • De kwetsbare groep laaggeletterden komt niet makkelijk binnen bij de schuldhulpverlening. Zij weten vaak niet op eigen kracht de juiste weg te vinden.

Oog voor maatwerk

Binnen de gemeente mag niemand ongetroost leven onder druk van ziekte, eenzaamheid of armoede. Vooral dit laatste kan reden zijn tot financiële steun. Om objectief en transparant de hoogte van ondersteuningen vast te stellen, kun je gratis gebruik maken van het persoonlijk budget advies van het Nibud. Dit hulpmiddel geeft inzicht in inkomsten en uitgaven en vergelijkt deze met een aantal normbedragen. Tools als deze helpen je om willekeur te voorkomen, maar ze houden geen rekening met individuele omstandigheden van mensen. In gelijke omstandigheden kunnen mensen de druk van geldzorgen verschillend ervaren. Dat maakt het soms ingewikkeld. Zorg ervoor dat door het gebruik van deze tools de barmhartigheid niet in de knel komt.

Geen verantwoordelijkheid overnemen

De persoon in kwestie is verantwoordelijk voor zijn of haar financiën. Maar het kan gebeuren dat er geldzorgen zijn die niet zelfstandig opgelost kunnen worden. Dan komen anderen in beeld om hulp te bieden. Maar dan nog blijft de persoon in kwestie verantwoordelijk. Deze verantwoordelijkheid kun je niet overnemen. Je kunt hem wel helpen dragen. 

Geld geven is vaak geen structurele oplossing 

Veel mensen hebben hulp nodig om weer overzicht te krijgen over hun financiën en om keuzes te maken, zodat ze niet opnieuw in de problemen raken. Sommigen hebben een ondersteunend netwerk nodig. Voor die mensen is een gift of een lening op de langere termijn geen oplossing voor hun schulden. Het kan een tijdelijke verlichting geven, maar biedt daarnaast concrete hulp voor een structurele oplossing aan, gericht op gedragsverandering, financiële zelfredzaamheid of versterking van het sociale netwerk. Contact leggen met een instantie die professionele hulp biedt is ook een taak van de diaken.

Inzicht krijgen

Om een beeld te krijgen van de omvang en ernst van de financiële problemen, is het nodig dat de diaconie (enigszins) zicht krijgt op in de financiële situatie van de hulpvrager. Maar realiseer je dat dit voor veel mensen een hoge drempel is! 

Wanneer het om een klein bedrag gaat en er een heldere uitleg wordt gegeven, die strookt met de bijvoorbeeld observaties van andere ambtsdragers, is volledige inzicht in financiën meestal niet nodig. 

Wel is het goed om de situatie bespreekbaar te maken. Juist omdat mensen niet makkelijk over geldzorgen praten, is het verstandig om door te vragen of men het sociaal en financieel redt. Bezoek deze mensen regelmatig om belangstelling te tonen. 

Wanneer een hulpvrager vaker aanklopt, dan is het wel raadzaam om dieper in de situatie te duiken en meer navraag te doen. Dit met het oog om het gezin of de hulpvrager vooruit te helpen en niet om hulp af te laten ketsen. Ook in het geval van langdurige hulp of een groot bedrag voor steun, is het advies om gezamenlijk een overzicht op te stellen van de maandelijkse inkomsten en uitgaven om zo een goed inzicht te krijgen in de situatie. Voer dit soort gesprekken bij voorkeur met een collega-diaken. Twee zien en horen meer dan één.

Gift of lening

De diaconie verstrekt in principe een gift, tenzij er zwaarwegende redenen zijn om een lening te verstrekken. Je kunt dan denken aan situaties waarin een lening beter past in de weg van herstel of wanneer de betrokkene er zelf uitdrukkelijk om vraagt. 

Gevolgen voor belasting en uitkering

Als iemand een bijstandsuitkering ontvangt en hij krijgt daarnaast periodiek een gift van de diaconie, dan wordt de gift van de diaconie officieel in mindering gebracht op de uitkering. Een incidentele gift wordt niet in mindering gebracht op de uitkering. Op andere uitkeringen zijn diaconale giften niet van invloed.
In principe is diaconale ondersteuning niet belast voor de inkomstenbelasting. Dat kan anders worden indien het een structurele periodieke ondersteuning wordt. Daarom is het goed de ondersteuning te geven in natura (de bekende wasmachine) of voor een bepaald doel (een vakantie, een noodzakelijke reis) en op incidentele basis.

Doorgeefluik

Diaconieën worden wel eens benaderd met de vraag of de rekening van de diaconie gebruikt mag worden als doorgeefluik. Dit in het kader van de ANBI regeling en de mogelijkheid van de aftrekbaarheid van giften aan ANBI instellingen. Het één op één doorgeven van geoormerkte giften zijn in het kader van de ANBI niet toegestaan. Zie ook veel gestelde vragen voor meer informatie.

Diaconaal Steunpunt is

Derk Jan Poel

Teamleden van Diaconaal Steunpunt