De diaconie doet er verstandig aan zoveel mogelijk door te verwijzen naar de reguliere schuldhulp mogelijkheden. Daar zit de professionele kennis die in zo’n traject hard nodig is. Maar let er op dat je het daarmee niet ‘over de muur gooit’. De taak van de diaconie houdt niet op na doorverwijzen!

Het goed leren omgaan met inkomsten en uitgaven in samenwerking met een budgetbegeleider of budgetcoach. Men behoudt de volledige zeggenschap over de financiële huishouding. Doel is om in de toekomst zelfstandig de financiële huishouding goed te runnen.

Problematische schulden zijn toch vaak gewoon de schuld van de persoon zelf? Ze zijn gewoon dom geweest en nu zitten ze in de problemen. Natuurlijk willen ze nu hulp. Maar is het eigenlijk niet gewoon ‘eigen schuld, dikke bult?’

Allereerst is het een misverstand om te denken dat iedereen die problematische schulden wel iets stoms zal hebben gedaan. Er zijn veel verhalen van mensen die door een opeenstapeling van omstandigheden in de problemen zijn gekomen. Kijk bijvoorbeeld maar eens hier voor een aantal profielen van mensen me schulden.

En is het daarnaast ook niet een beetje vreemd om te veronderstellen dat iedereen wel de handigheid zal hebben om met geld om te gaan? We vinden het eigenlijk vanzelfsprekend dat iedereen met geld moet kunnen omgaan. Maar waarom vinden we het niet raar als iemand geen auto’s kan repareren, of geen handigheid heeft in het omgaan met techniek, maar vinden we het wel raar als iemand geen handigheid heeft om met geld te kunnen omgaan?

Er zijn gemeentelijke en particuliere schuldhulp-bureaus. Bij de gemeente wordt de schuldhulpverlening meestal gedaan door de afdeling Sociale Zaken, de gemeentelijke kredietbank of het maatschappelijk werk. Kijk voor adressen in de gemeentegids of op de website van de gemeente, of bel met de afdeling Sociale Zaken. Door deze organisaties worden geen kosten in rekening gebracht voor de schuldhulp.

Daarnaast staan er diverse links naar organisaties op het gebied van schuldhulpverlening op de website van het Diaconaal Steunpunt.

Bij budgetbeheer is er iemand anders die het beschikbare budget beheert. Het inkomen wordt gestort op een rekening van de budgetbeheerder. Hiermee worden door de budgetbeheerder alle rekeningen betaald. Men krijgt huishoudgeld (leefgeld, weekgeld) om de dagelijkse boodschappen te doen: eten, drinken en persoonlijke verzorging.

Schulden zorgen maar al te vaak voor veel druk en extra problemen. Soms lopen schulden zo hoog op dat alleen nog maar het ene gat met het andere wordt gedicht. Dat is een ontmoedigende situatie waar zonder hulp van buitenaf waarschijnlijk moeilijk uit te komen is. Schuldhulpverlening kan dan de oplossing zijn. Schuldhulpverlening houdt in dat men een instantie inschakelt om de schulden te regelen. Samen met de schuldhulpverlener wordt dan gekeken naar de financiële situatie en naar oplossingen.

Er zijn verschillende vormen van schuldhulpverlening:

• Schuldbemiddeling
• (minnelijke) schuldsanering
• Wettelijke schuldsanering.

Schuldbemiddeling wil zeggen dat met de hulp van een schuldhulpverlener de schulden worden geregeld met de schuldeisers. De bemiddelaar bekijkt hoeveel en wat voor schulden er zijn en stelt een betalingsplan op. Daarna neemt hij contact op met de schuldeisers en vraagt hen mee te werken aan het betalingsplan en af te zien van beslag op uw loon of uitkering of huisuitzetting.

Een betalingsplan duurt meestal hooguit drie jaar. Het doel is aflossing van al uw schulden, maar het kan ook zijn dat er een deel kwijtgescholden wordt.

Bij schuldbemiddeling krijgt u geen nieuwe lening om uw oude schulden af te lossen, er wordt alleen bemiddeld.

Schuldsanering houdt in dat alle schulden en betalingsachterstanden overgenomen worden door één instantie zodat u nog maar één schuldeiser hebt. Dit wordt een saneringskrediet genoemd.

Een schuldsaneringsregeling duurt meestal drie jaar. In die drie jaar kan de persoon niet zelf over het inkomen beschikken, maar krijgt elke maand een vast bedrag waarmee de vaste lasten en dagelijkse kosten (voedsel e.d.) kunnen worden betaald. Iemand anders beheert dan de rest van het geld en zorgt ervoor dat de vaste lasten betaald worden.

Met wat overblijft van het inkomen worden dus de schulden afbetaald; ook huurachterstanden, belastingschulden en dergelijke. Houdt de persoon zich drie jaar aan de schuldsaneringsregeling, dan is hij of zij daarna van de schulden af (zie ook het de vraag over schone lei).

Een schuldsanering kan minnelijk of wettelijk zijn, zie de vraag hieronder

Het minnelijk traject voor het aflossen van schulden bestaat uit de volgende onderdelen:

Het inventariseren van schulden door een schuldhulp instantie;
Het berekenen van de afloscapaciteit;
Het formuleren van een voorstel aan schuldeisers; Dit houdt in dat er wordt aangeboden een deel van de schuld te betalen tegen kwijtschelding van de rest van de vordering.
Als schuldeisers akkoord gaan en de cliënt voldoet binnen 36 maanden aan zijn verplichtingen,volgt een volledige kwijting van alle schulden.

Als één of meer schuldeisers weigeren, is het minnelijk traject mislukt. De rechter kan een ‘dwangakkoord’ opleggen als enkele schuldeisers niet willen meewerken. Dat betekent dat de schuldeisers toch mee moeten doen met de minnelijke schuldsanering.

Komt een cliënt de afspraken niet na, dan wordt het minnelijk traject beëindigd.
Voor het instellen van een wettelijk traject, dient er eerst een minnelijk traject doorlopen te zijn.

Sinds 1 december 1998 bestaat er een wettelijke regeling voor mensen die schulden hebben waar ze niet meer uitkomen. Deze regeling heet de Schuldsaneringsregeling Natuurlijke Personen, meestal kortweg aangeduid als WSNP. De WNSP kan pas worden aangevraagd nadat een minnelijke schuldsanering is mislukt. In het kort werkt de WSNP als volgt:

Het minnelijk traject is mislukt
Men meldt zich aan bij de rechtbank.
De rechter beslist, aan de hand van een aantal criteria, of men kan worden toegelaten tot de WSNP.
Indien de rechter beslist dat iemand kan worden toegelaten, dan wordt er een bewindvoerder aangesteld. Deze bewindvoerder heeft als taak om te regelen dat de schulden zo veel mogelijk worden vereffend. De bewindvoerder bepaalt welk bedrag de schuldenaar maandelijks moet gaan aflossen en stelt op basis daarvan een saneringsplan op dat de rechtbank moet vaststellen en waar de schuldenaar zich aan moet houden.
De bewindvoerder rapporteert halfjaarlijks aan rechtbank;
Als de schuldenaar zich drie jaar heeft gehouden aan het saneringsplan en aan alle gestelde voorwaarden heeft voldaan, dan wordt er door de rechtbank een “schone lei” verleend. Men is dan van de schulden af, ook al heeft men in de drie jaar dat de regeling duurde niet alles kunnen afbetalen.
Toelating tot de WSNP wordt gepubliceerd in de krant. Ook wordt er een postblokkade ingesteld: voor de schuldenaar bestemde post gaat ter controle eerst langs de bewindvoerder.

Tijdens het traject mogen cliënten geen nieuwe schulden maken, moeten ze zich maximaal inzetten om de schulden af te lossen. Dat moet in 36 maanden gebeurd zijn. Schuldeisers zijn verplicht kwijtschelding te verlenen van de restschuld. De rechter-commissaris houdt toezicht op de uitvoering van het vastgestelde saneringsplan.

Een koophuis zal in de meeste gevallen worden verkocht. Van de opbrengst wordt eerst de hypotheekverstrekker betaald. Blijft er daarna nog een bedrag over, dan wordt dit in de boedel gestort voor de overige schuldeisers. Is de opbrengst van de woning niet voldoende om uw hypotheek af te lossen, dan kan de hypotheekverstrekker het restant van de hypotheekschuld indienen in de schuldsanering.

Als de verplichtingen uit de schuldsanering worden nagekomen, krijgt de persoon na afloop van de schuldsanering een zogenaamde “schone lei”. Aan het einde van de wettelijke schuldsanering gaat de bewindvoerder de gelden uitdelen die u gedurende de looptijd van de Wsnp gespaard heeft. Vaak is het gespaarde bedrag niet hoog genoeg om alle schulden volledig te betalen. Er blijft dan een restvordering staan. De schone lei houdt in dat deze restvorderingen voor de schuldeisers niet meer opeisbaar zijn. Er mag nog op worden afbetaald, maar dat hoeft niet.

Als de verplichtingen niet worden na gekomen tijdens de schuldsanering, kan de schuldsanering op verzoek van de bewindvoerder of de rechter-commissaris tussentijds worden omgezet in een faillissement. Ook kan de rechtbank besluiten om aan het einde van de schuldsanering de “schone lei” te onthouden. In beide gevallen blijft de persoon met de schulden zitten.

Voorkomen is beter dan genezen. Signaleer en bespreek risico gedrag. Breng bezinning op gang hoe we (zouden moeten) omgaan met ons geld en goed. Wordt het geen tijd dat we elkaar weer opscherpen in het tevreden zijn met wat God ons heeft gegeven?!
Help mensen met het op orde brengen van hun administratie. Breng bijvoorbeeld budgetteercursussen onder de aandacht of koppel ze aan een financieel specialist in de gemeente.

Allereerst kan de diaconie doorverwijzen. Schuldhulp is een vak apart en vraagt om een professionele aanpak. Durf het als diaconie uit handen te geven.

Als iemand in een traject zit is het heel belangrijk om met iemand op te lopen. Schuldhulpverlening is namelijk een zwaar traject. Biedt morele steun en begeleid waar nodig.

De diaconie en gemeenteleden kunnen bijvoorbeeld helpen met het opstellen van een financieel plan om rond te komen want de bewindvoerder stelt (vaak) alleen het af te lossen bedrag vast. De persoon in kwestie moet zelf verder alles uitzoeken.
Daarnaast worden beide partners verplicht te werken, ook als er kinderen zijn. En het kan voorkomen dat de auto moet worden verkocht wanneer deze niet voor het werk noodzakelijk is. Dit alles levert allerlei praktische moeilijkheden op waar de gemeente in kan bijspringen.
Geef in elk geval geen geld aan mensen met schulden! Aandacht, gebed en praktische hulp zijn veel waardevoller.

Realiseer je ook dat sommige christenen minder makkelijk uitkomen voor hun schulden. Ze hebben het idee dat ze in de kerk al gauw het stigma van ‘slecht rentmeester’ krijgen. Men denkt gauw aan dat vingertje. Als diaken is het echter niet je taak om te wijzen maar om op te lossen. Hierin mag je ook de gemeente voor gaan.

Als mensen na drie jaar uit het traject komen kan de diaconie helpen om het ‘normale’ leven weer op te pakken. Blijf op de achtergrond aanwezig en help terugval te voorkomen. Als de financiële armslag weer wat ruimer wordt is de verleiding soms groot. Biedt waar nodig budgetcursussen aan.

Het kan ook zijn dat mensen verder moeten in structurele armoede. Ook dan is het de taak van de diaconie en de gemeente om praktische en morele steun te bieden en mensen te laten ervaren dat ze lid zijn van het lichaam van Christus.