Let op, het actuele aantal bezoekers per fase vind je in de routekaart voor kerken.
Veel gestelde vragen
Hier verzamelen we de veel gestelde vragen. Staat je vraag er niet bij en kun je het antwoord op jouw vraag niet vinden? Neem dan gerust contact met ons op. We hebben een team van mensen uit verschillende organisaties klaar staan, die je kunnen adviseren.
Routekaart voor kerken
De erediensten
Rondom dopen en avondmaal spelen verschillende overwegingen een rol. Hier vind je meer informatie over zowel dopen als het vieren van avondmaal.
Overige diensten als huwelijksdiensten, belijdenisdiensten, bevestigingsdiensten van predikanten en/of kerkenraadsleden, rouwdiensten kunnen plaatsvinden onder dezelfde condities als de erediensten.
Bij bepaalde liturgische handelingen is het (nagenoeg) onmogelijk om de anderhalve meter in acht te nemen. Om deze reden adviseert het CIO kerkgenootschappen om in hun protocol op te nemen welke functionarissen (zoals voorgangers) als contactberoep ten behoeve van bepaalde liturgische handelingen worden aangemerkt.
Hierbij kan de kerk zich beroepen op een artikel 2.2 lid 2c van de noodverordening die vanaf 1 juni van kracht is. Dit artikel stelt dat bij de uitoefening van contactberoepen het in acht nemen van de veilige afstand van anderhalve meter niet van toepassing is.
Of een kerkgenootschap dit van toepassing acht voor hun predikanten is ter beoordeling van de desbetreffende kerk. Als men hiertoe besluit moet dit wel expliciet vermeld worden in het gebruiksplan van de gemeente.
Op grond van deze ontwikkeling zien wij ruimte om predikant te beschouwen als contactberoep. Het gaat hierbij om het verrichten van liturgische handelingen bij:
- dopen
- bevestiging van ambtsdragers
- huwelijks (in)zegening
- ziekenzalving
Dit betekent dat bij deze - en uitsluitende bij deze! - liturgische handelingen de anderhalve meter tijdens het verrichten van deze handeling niet in acht behoeft te worden genomen.
Wel voegen wij hieraan toe, dat niemand hiertoe gedwongen mag worden. Mochten voorganger of gemeentelid de anderhalve meter tijdens de liturgische handeling wel willen handhaven, dan dient dit te worden gerespecteerd. Dopen is dan mogelijk door gebruik te maken van ‘een verlengde arm met een doopschelp (zie hier voor meer informatie). Zegenen kan op anderhalve meter afstand.
Er is geen tijdslimiet voor kerkdiensten, zoals die er pre-corona ook niet was.
Een werkgroep van experts op het gebied van ventilatie en binnenmilieu publiceerde 1 juli jl. een advies over zingen en ventilatie. In dit advies staan waardevolle aanwijzingen voor een verantwoorde wijze van zingen in kerkgebouwen. Overigens wordt in het advies in het algemeen brede samenzang van de gemeente nog ontraden.
Ventilatie doorslaggevend
Het risico bij zingen is sterk afhankelijk van de beschikbare ventilatielucht. Wat we nu weten is het volgende:
- Het risico op besmetting (besmetting door inademing van aerosolen) in een grote, monumentale kerk is zeer klein. Zeker als de ventilatievoud 1 of meer bedraagt. Dit geldt ook als er gezongen wordt.
- Gaat het om een middelgrote kerk (oppervlak van 500 m2, volume van 3000 m3) dan hangt het af van de aanwezige mechanische ventilatie. De website www.eerstehulpbijventilatie.nl help je bij de risicotaxatie.
- In een kleine kerk/kerkelijke ruimte (denk qua orde van grootte wat volume betreft aan < 1000 m3 en lager dan 4 meter) kan eigenlijk niet veilig gezongen worden. Als je dat toch wilt dan zijn er forse systemen nodig; zie hiervoor ook weer de online rekentool. Zonder deze systemen is het alternatief (in die kleinere ruimte) om met z’n allen mondkapjes voor, tijdens en na het zingen te dragen.
- Overige maatregelen
De besmetting van Covid-19 geschiedt niet alleen via de lucht maar ook via menselijk contact en via sanitatie. Houd dus afstand en voorkom besmetting door regelmatig handen te wassen en het sanitair te reinigen.
De grote van het kerkgebouw en de mogelijkheid van goede mechanische ventilatie bepalen dus of er in redelijke mate veilig gezongen kan worden. In lang niet alle kerkgebouwen is de ventilatie goed geregeld. Voor een deel van onze – vaak kleine – kerkgebouwen zal gemeentebrede samenzang daarom nog niet op verantwoorde wijze kunnen. Om te helpen bij het inschatten van de risico’s is een berekeningsmethodiek opgebouwd. Je vindt deze op www.eerstehulpbijventilatie.nl (vanaf 8 juli beschikbaar).
Meer informatie is te vinden op de website van Steunpunt Kerkenwerk.
Uiteraard kan er ook voor gekozen worden elke dienst een andere alternatieve invulling te geven aan de gemeentezang. Steunpunt Liturgie geeft alternatieven: Zingen en gemeentezang in tijden van corona
Sommige gemeenten kiezen er voor om het kerkgebouw open te stellen voor gebed of het branden van een kaarsje. Dit is geen probleem, zolang de richtlijnen van de RIVM gevolgd worden - bijv. anderhalve meter afstand van elkaar houden.
De komende tijd zal er een combinatie zijn van online en fysieke kerkdiensten. Veel kerken streamen hun diensten via internet. Natuurlijk maken veel gemeenten gebruik van kerkomroep.nl of kerkdienstgemist.nl. Maar in deze tijd zijn een paar extra tips over hoe je een kerkdienst het beste kunt streamen van groot belang. Gelukkig vertelt ISI media wat u hiervoor nodig heeft. Zie deze handige blogs:
Meer informatie vind je op de website van Steunpunt Kerkenwerk hier en van de PKN in Nederland. Ook onze collega's van de CGK hebben een informatiepagina.
- Om mensen meer te betrekken, kun je ze gebedspunten laten aanleveren via tools als Mentimeter.com.
Wanneer er een coronabesmetting wordt vastgesteld, is de GGD het eerste aanspreekpunt. Zij coördineren in principe het bron- en contactonderzoek. Neem dus altijd contact met hen op als een vastgestelde besmetting zich voordoet.
Omdat de GGD’s op dit moment overbelast zijn kun je je hier wel extra goed op voorbereiden.
- Zorg voor registratie van de aanwezige mensen met datum en contactgegevens. Dit is ook in ons protocol beschreven.
- Voor extra goed zicht op risico’s kun je besluiten te werken met vaste plaatsen, dus vooraf (of tijdens de dienst) vastleggen welke bezoekers waar zitten. Mocht zich dan een besmetting voordoen, dan kun je de personen die bij de besmette bezoeker in de buurt zaten extra waarschuwen.
- De kerkenraad kan daarna nog besluiten een bericht naar de gemeente te sturen. Dit is afhankelijk van het risico: had de bezoeker op dat moment al klachten? Is het aannemelijk dat hij/zij andere mensen heeft besmet? De GGD kan u hierover adviseren.
Protocol en gebruiksplan
Elke gemeente is verplicht om voor elk kerkgebouw een gebruiksplan te hebben. Het plan moet in het gebouw ook aanwezig zijn om naar externe partijen te kunnen verantwoorden hoe de zaken geregeld zijn. Ook in een kleine gemeente met voldoende ruimte in het gebouw is zo’n plan nodig. Om het eenvoudiger te maken, hebben we een format gemaakt dat als hulpmiddel kan dienen voor jullie eigen plan.
Daarnaast is het gebruiksplan nuttig voor intern gebruik. Het geeft helderheid over de afspraken, verantwoordelijkheden en spelregels.
Dat lijkt een goede optie. Zorg wel voor een gebruiksplan per gebouw.
Dat is niet nodig. Het voorleggen van een gebruiksplan aan de overheid wordt wel gevraagd aan locaties met heel veel bezoekers, zoals bijvoorbeeld een dierentuin of pretpark.
Het protocol geeft op dit moment ruimte voor twee diensten. Op termijn wordt dit mogelijk uitgebreid. Voor nu adviseren we dringend om binnen de kaders van het protocol te blijven werken.
Wanneer ook een andere geloofsgemeenschap op zondag gebruik maakt van jullie kerkgebouw, maak dan afspraken wie ’s ochtends en wie ’s middags samenkomt.
Als je meerdere diensten organiseert, laat dan zoveel mogelijk tijd tussen de diensten zitten en zorg in de tussentijd voor een optimale ventilatie. Als jullie altijd gewend waren om een middagdienst te organiseren, dan kun je overwegen deze te hervatten. Zo niet, overweeg dan bij voorkeur een avonddienst. Het protocol en de richtlijnen geven hier ruimte voor eigen invulling.
Voor kerkdiensten geldt vanaf 1 juli inderdaad geen maximaal aantal bezoekers meer, zolang er onderling 1,5 meter afstand wordt bewaard. Daarnaast dient er van te voren gereserveerd te worden en krijgen mensen een zitplaats toegewezen. Daarmee vervalt de eerdere beperking dat er vanaf 1 juli maximaal 100 mensen tegelijk een kerkdienst zouden mogen bijwonen.
Deze richtlijn biedt meer ruimte voor maatwerk. Omdat er onderling 1,5 meter afstand gehouden moet worden, kunnen kerken per dienst nog steeds (veel) minder mensen toelaten dan onder normale omstandigheden. De nieuwe verruiming biedt vooral voordelen voor kerkelijke gemeenten met een groot gebouw. Zij kunnen in principe meer dan 100 kerkgangers per dienst toelaten.
Voor kerken die meer dan honderd mensen willen toelaten geldt dat de kerkgangers zich vooraf moeten registeren. Verder moet er vooraf (bij aanmelding of bij binnenkomst) worden gecontroleerd of mensen ziekteverschijnselen hebben. Ook moeten er vaste plekken zijn aangewezen waar de gemeenteleden mogen gaan zitten. Tijdens kerkdiensten moeten de gemeenteleden op 1,5 meter afstand van elkaar blijven.
Daarnaast gelden nog steeds de al eerder gecommuniceerde maatregelen. De gebouwen moeten voldoende worden geventileerd. De gebruikelijke richtlijnen van het RIVM met betrekking tot hygiëne blijven gelden (handen wassen, hoesten in de elleboog, papieren zakdoekjes gebruiken). En mensen met coronagerelateerde klachten dienen thuis te blijven.
Dat is niet verplicht, maar wel verstandig. Mocht zich onverhoopt een besmetting voordoen, dan helpt deze lijst bij het contactonderzoek dat de GGD gaat uitvoeren. Noteer daarom ook de namen en contactgegevens van eventuele spontane gasten.
Er is geen tijdslimiet voor kerkdiensten, zoals die er pre-corona ook niet was.
Ventileer zoveel mogelijk, liefst ook tijdens de dienst. Uitzondering hier op zijn recirculatiesystemen omdat deze verspreiding veroorzaken.
Het protocol geeft aan dat je verstandig dient om te gaan met deze groep gemeenteleden. Zij lopen grotere risico’s. Er is dus geen verbod om deze groep gemeenteleden uit te nodigen. Of te weigeren deel te nemen aan vergaderingen wanneer zij nog actief zijn als ambtsdrager of emeriti. Overleg met hen zelf wat zij wel en niet zien zitten en maak vervolgens je eigen verstandige afwegingen hierin.
Sommige gemeenten kiezen er voor om het kerkgebouw open te stellen voor gebed of het branden van een kaarsje. Dit is geen probleem, zolang de richtlijnen van de RIVM gevolgd worden - bijv. anderhalve meter afstand van elkaar houden.
Het protocol en gebruiksplan is tot stand gekomen door een stuurgroep met afgevaardigden van verschillende kerken in afstemming met de overheid (minister Grapperhaus). Kerken en alle denominaties streven ernaar om zoveel mogelijk een gezamenlijke lijn te trekken. Tussen CGK, NGK en GKv-organisaties wordt ook voortdurend afgestemd zodat de protocollen van verschillende denominaties niet uiteen gaan lopen. Voor samenwerkingsgemeenten zouden dus de dezelfde richtlijnen moeten gelden.
Wanneer er een coronabesmetting wordt vastgesteld, is de GGD het eerste aanspreekpunt. Zij coördineren in principe het bron- en contactonderzoek. Neem dus altijd contact met hen op als een vastgestelde besmetting zich voordoet.
Omdat de GGD’s op dit moment overbelast zijn kun je je hier wel extra goed op voorbereiden.
- Zorg voor registratie van de aanwezige mensen met datum en contactgegevens. Dit is ook in ons protocol beschreven.
- Voor extra goed zicht op risico’s kun je besluiten te werken met vaste plaatsen, dus vooraf (of tijdens de dienst) vastleggen welke bezoekers waar zitten. Mocht zich dan een besmetting voordoen, dan kun je de personen die bij de besmette bezoeker in de buurt zaten extra waarschuwen.
- De kerkenraad kan daarna nog besluiten een bericht naar de gemeente te sturen. Dit is afhankelijk van het risico: had de bezoeker op dat moment al klachten? Is het aannemelijk dat hij/zij andere mensen heeft besmet? De GGD kan u hierover adviseren.
Algemeen
- In alle gevallen raden wij je aan de informatie van de Rijksoverheid en het RIVM te lezen: www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/coronavirus-covid-19. Voor de regionale situatie kun je de site van de GGD in jouw regio bekijken: www.ggd.nl.
- Ook op de website van het RIVM vind je meer informatie: https://www.rivm.nl/coronavirus/covid-19/vragen-antwoorden
- Onze collega's van Steunpunt Kerkenwerk houden ook een dossier bij: https://www.steunpuntkerkenwerk.nl/coronavirus-kerk/
- Ook de CGK heeft een corona dossier: www.cgk.nl/corona/
Financieel
Jaarlijks moeten jaarcijfers van de kerk worden gecontroleerd door een kascontrolecommissie of een accountant. We adviseren om dit, ondanks de beperkende coronamaatregelen, zoveel mogelijk te laten doorgaan. Steunpunt Kerkenwerk heeft hiervoor een handreiking gepubliceerd.
Gemeenteleven
Gemeenten hebben vragen over de toepassing van de AVG en mogelijke versoepeling nu de hulpvragen stijgen en we meer en meer digitaal communiceren. Voor nu geldt dat de Autoriteit Persoonsgegevens leidend blijft in de adviezen. De AP houdt rekening met noodsituaties in geval van bijstand. Goede zorg gaat in deze crisis boven privacy, maar neem wel belangrijke waarborgen en wis waar er veel privacygevoelig informatie is gedeeld gespreksgeschiedenissen uit bijvoorbeeld WhatsApp of andere chat, video of bel apps. Attendeer eventueel gemeenteleden erop dat ook criminelen gebruik maken van de coronacrisis door nepmails te sturen met bijvoorbeeld informatie over het coronavirus.
Zie voor meer informatie: www.steunpuntkerkenwerk.nl/corona-overheid-kerken/
Online meetings
We kiezen voor Zoom omdat het in onze achterban veel wordt gebruikt. Daarnaast biedt het met 'breakout rooms' een functionaliteit die we graag willen gebruiken. We kennen geen andere gangbare applicatie die die functionaliteit ook biedt.
We hebben maatregelen genomen om het gebruik van Zoom zo veilig mogelijk te maken:
- We delen de meeting ID alleen rechtstreeks met mensen die zich hebben aangemeld.
- Onze online bijeenkomsten zijn beveiligd met een wachtwoord.
- Je komt de online wacht- en gespreksruimte alleen binnen na aanmelding en na toestemming van de organisatoren.
- Als alle deelnemers die zich hebben aangemeld binnen zijn, sluiten we de meeting.
- Wij maken geen opnames van ons spreekuur.
- Wij delen geen bestanden in de chat mogelijkheid die ZOOM heeft.
- Deel zelf met niemand de link en het wachtwoord dat je van ons hebt gekregen.
- We adviseren je om niet via facebook in te loggen.
- Voor de techneuten: De opties 'Chat auto saving', 'attention tracking' en 'Join Before Host', 'Allow Removed Participants to Rejoin' en 'File Transfers' staan uit.
