Hieronder volgt een bijdrage van ds. Jan Mudde (mede namens Alex Boshuizen) van de NGK Haarlem:
Onder predikanten (en kerkenraden) is er veel gesprek over de vraag of via de livestreamverbinding het heilig avondmaal gevierd kan/mag/moet worden. De gedachten gaan meerdere kanten op, maar uiteindelijk monden de opvattingen uit in een ‘ja’ of ‘nee’. Zowel bij uitstellen als door laten gaan spelen diverse argumenten een rol:
Als ergens het hart van het gemeente-zijn klopt, is het wel in de viering van het heilig avondmaal. Alle lijnen van het evangelie komen op de meest veelzeggende wijze samen waar de gemeente van Christus aan de avondmaalstafel brood en wijn deelt. ‘Het brood dat wij breken is de gemeenschap met het lichaam van Christus…’, ‘de drinkbeker der dankzegging, die wij dankzeggend zegenen, is de gemeenschap met het bloed van Christus….’ Bewuste deelname aan het avondmaal kan als weinig anders geloof, hoop en liefde voeden en versterken.
Juist in een tijd waarin we meer dan anders bepaald worden bij het lijden in deze wereld, het lijden van kwetsbare mensen, van geliefden en van broers en zussen in de Heer, is deelname aan het heilig avondmaal een diepe bemoediging en troost: “Hij was het die onze ziekten droeg, die ons lijden op zich nam.”(Jesaja 53:4a)
Deze insteek pleit ervoor de viering van het heilig avondmaal zo mogelijk door te laten gaan, ook al vormen we een onlinegemeenschap. Maar die vorm van gemeenschap is in deze tijd niet minder echt en reëel dan wanneer we samenzijn in een ruimte. De onderlinge band wordt thuis weliswaar anders, maar niet minder sterk beleefd dan in het kerkgebouw.
Lees hier de overwegingen van Steunpunt Liturgie over Avondmaal vieren in deze corona-tijd.
Maar wordt op deze manier niet miskend dat we in een crisistijd leven? Is het niet gepaster om ook op liturgische wijze uitdrukking te geven aan de nood van de tijd, de pijn en de gebrokenheid daarvan nog meer te doorleven en wel door af te zien van de viering van het heilig avondmaal?
Het is naar mijn mening goed en zelfs gewenst om in deze tijd te vasten, daar zijn vele redenen voor, maar uitgerekend niet van avondmaalsbrood en -wijn. Het gevolg is, dat degenen die in deze tijd een sterkte behoefte hebben om het heilig avondmaal te vieren – tastbaar evangelie –, de gelegenheid hiertoe ontnomen wordt.
Daarbij komt, dat de maaltijd van de Heer verworteld is in de Pesachmaaltijd, een maaltijd waarvan het hele karakter van a tot z gestempeld wordt door noties van het oordeel, de crisis die over Egypte gaat. De Pesachmaaltijd is te midden van die crisis een belofte van houvast en toekomst van de HERE. Zelfs in de concentratiekampen werd door de Joden zo mogelijk de sedermaaltijd gehouden. En de traditionele vraag: 'Waarom is deze nacht zo geheel anders dan de andere nachten?', kreeg in de kampen een meervoudige betekenis en intensiteit. (Trouw, 9 september 1999)
Ook het laatste avondmaal dat Jezus met zijn leerlingen hield, vond in een crisissfeer plaats. Ja, meer dan anders komt de gebrokenheid van het bestaan op ons persoonlijk af (dat spreekt vanzelf, maar er valt misschien ook een harde noot over te kraken), maar dat is geen reden om af te zien van de viering, maar juist een argument om de maaltijd van de Heer zo mogelijk doorgang te laten vinden.
Daarbij komt dat zowel de Bijbel als de vaderen ons erin voorgaan om in onbekend gebied nieuwe wegen te verkennen. Bijzondere omstandigheden vragen soms om ongebruikelijk keuzes. Te denken valt bijvoorbeeld aan de doop van de Ethiopische eunuch door Filippus op de weg van Jeruzalem naar Gaza. Leerzaam is ook hetgeen de Didache (het oudste ons bekende kerkelijke leerboekje) over de wijze van dopen leert: die heeft in levend (=stromend) water plaats te vinden. Indien dat er niet is, dient de doop in ander water plaats te vinden. Indien mogelijk dient dat water koud te zijn, en anders warm. En als er koud noch warm water is, dient driemaal water uitgegoten te worden over het hoofd ‘in de Naam van de Vader en de Zoon en de Heilige Geest’. Hieraan kan een argument ontleend worden om de bediening van het sacrament doorgang te laten vinden, ook onder suboptimale omstandigheden.
Maar het argument van de opschorting van de avondmaalsviering door de oude kerk in tijden van epidemieën dan? Wel, we leven in een tijd waarin we beschikken over middelen die de oude kerk niet ter beschikking stond. Daar maken we decennialang vrijmoedig gebruik van (radio- en tv-diensten, etc.) Tijdens de avondmaalsdiensten die via de livestream van onze kerkdiensten uitgezonden worden, zijn er al meerdere gemeenteleden die thuis brood en wijn gereed hebben staan en meedoen met de viering als die plaatsvindt. En inderdaad, ook dan is geen opzicht en tucht mogelijk en weet je niet wie wel en niet deelnemen, van kinderen tot zondaars.
Hoewel er zeker een diepere betekenis valt te geven aan het opschorten van de avondmaalsviering – en er ligt zeker een zegen in –, zijn er goede redenen voor om het breken van het brood en het uitschenken van de wijn doorgang te laten vinden, ook via de kerktelefoon of livestream.
Tegelijk, omdat het avondmaal ook iets van het heilige der heiligen van het gemeentezijn heeft – elke vergelijking gaat mank –, worden veranderingen in de vorm van de viering door veel gemeenteleden niet zelden als ongewenst beschouwd, zeker als ze zich die vorm hebben eigen gemaakt en daaraan gehecht zijn. Dat betekent dat dergelijke veranderingen zorgvuldig verantwoord en goed gecommuniceerd dienen te worden.
De communicatie zal niet alleen van inhoudelijke aard moeten zijn, maar ook moeten ingaan op het thuis creëren van gepaste omstandigheden en op het gegeven dat kinderen niet deelnemen aan de viering.
Verder zal de communicatie geen appellerend karakter moeten dragen. We bieden de mogelijkheid aan om deel te nemen, maar laat een ieder die vanwege de hele maatschappelijke context en de ongebruikelijke setting moeite heeft om deel te nemen zich geheel vrij voelen daarvan af te zien. Van het besef dat in de kerk de viering ondanks alles doorgaat, kan ook zegen uitgaan.
Collega Robert Roth schreef over het ‘Hoe?’: “Laat ieder (die zich vrij voelt om aan de viering deel te nemen, voeg ik toe) brood kopen en wijn of druivensap. Pak een glas of een beker uit je kast, vergeet dat ie van zilver moet zijn. Vul de beker tot over de rand. Kijk naar de digitale dienst waar de predikant het brood breekt en de beker aanbiedt. Weet je in geloof verbonden met je broers en zussen in Christus. Laat de handen van de Heer je zo raken in je ziel en het sociale isolement opheffen. Want in Christus bestaat het niet.”
Er komt in deze tijd ontzettend veel creativiteit los. Dat is geweldig inspirerend om te zien. Daarom willen we al die mooie ideeën hier delen met anderen. Dus heb je zelf een mooi idee of goede suggestie? Geef het aan ons door! Samen staan we sterker.
